In deze week van herdenken bladerde ik door een bijzondere verzameling brieven die ik na afloop van een lezing over Parnassia van de organisatoren kreeg. Die bewuste avond was op zichzelf al bijzonder. In de zaal zat een oude man die Auschwitz overleefd had. Mijn roman over de strijd om de Joodse onderduikkinderen na de bevrijding, de gevolgen van verlies van identiteit en wortels, had hem diep geraakt. Een paar rijen voor hem zat een dame die vertelde dat haar ouders een klein Joods jongetje schuil hielden tijdens de oorlog. Na de bevrijding werd hij opgehaald door zijn moeder. ‘Maar hij is talloze malen teruggekomen om te logeren. Nog steeds zie ik hem regelmatig. Hij is gewoon een van mijn broers geworden.’
Aan het eind van de avond kreeg ik een pakje. Ik maakte het open. In een mooi doosje met op de voorkant Brieven aan Lieneke zaten negen boekjes. Negen brieven van een vader aan zijn dochtertje dat in de onderduik Lieneke heette. Vader Jacob van der Hoeden schreef en tekende deze prachtige brieven en liet ze wanneer daar maar gelegenheid voor was bij zijn dochtertje bezorgen. Het hielp haar door eenzame jaren vol heimwee en dreiging heen. Tussen luchtige verhaaltjes vlocht hij met tekeningetjes en kleine hints korte boodschappen over hoe het met de rest van het gezin ging, Na lezing moest Lieneke ze altijd weer inleveren. Veel te gevaarlijk om te bewaren. Haar onderduikouders konden het echter niet over hun hart verkrijgen ze te vernietigen. Na de oorlog kreeg ze het hele pakketje mee. ‘Veel te mooi om te verbranden,’ zei haar pleegmoeder.
De boekjes zijn van een ontroerende schoonheid. De papa van Lieneke wist precies wat een klein meisje bezig hield en op kon vrolijken. De bloemen in het voorjaar, de lammetjes, hopen op Sinterklaas en haar verjaardag. Jacob van der Hoeden is een van de vele ouders die wanhopig manieren zochten om hun kinderen te beschermen tegen de verschrikkingen van de Jodenvervolging. De vader in mijn roman vertelt zijn dochtertje Rivka dat ze een tijdje mag wonen als een prinses in een sprookje, bij andere mensen in een mooi huis. De vader in La vita e bella, laat zijn zoontje geloven dat de oorlog een groot spel is. De vader van Lieneke schrijft en tekent: boekjes vol verhalen en prachtige afbeeldingen, vrolijk en luchtig. Deze kinderen overleefden de oorlog. Miljoenen anderen niet.
Het doosje met brieven is prachtig uitgegeven door uitgeverij Sirene. De brieven zijn heel geschikt om kinderen op eenvoudige wijze iets te laten voelen van wat het betekent om vervolgd en bedreigd te zijn. En niet alleen kinderen, ook voor volwassenen is het lezen van de brieven aan Lieneke zeker de moeite waard.
www.sirene.nl Brieven aan Lieneke, Jacob van der Hoeden